گشتاور تولیدی توسط موتور باید متناسب با نیاز خودرو به چرخ ها منتقل شود. وظیفه کنترل و تنظیم این قدرت با گیربکس یا جعبه دنده خودرو است. درواقع گیربکس به راننده اجازه می دهد تا خودرو را با سرعتهای مختلف در شرایط متفاوت کنترل کند. اهمیت این بخش از این جهت است که هر موتوری قادر به تولید میزان مشخصی از توان و گشتاور است.
گیربکس چیست و چه وظایفی دارد؟
از طریق گیربکس میتوان بدون بالا بردن دور موتور و گشتاور، به سرعت دلخواه رسید. گیربکس در کنار این وظیفه مهم کارهای دیگری با درجه اهمیت متفاوت نیز انجام میدهد.
پیشگیری از سرعتهای ناخواسته: به کمک گیربکس میتوان خودرو را در سراشیبیها و شرایط جادهای که احتمال خروج سرعت از کنترل وجود دارد، اتومبیل را به صورت کامل در اختیار راننده قرار داد. برای همین باید به تعمیر گیربکس اهمیت داد.
تنظیم جهت حرکت خودرو: به کمک گیربکس میتوان جهت حرکت خودرو را به جلو و عقب کنترل کرد و به خودرو قدرت حرکت معکوس داد.
کار کردن موتور بدون حرکت خودرو: گاهی لازم است که موتور خودرو فعال باشد اما حرکتی صورت نگیرد. به کمک گیربکس میتوان انتقال نیروی موتور به چرخها را متوقف و این امکان را فراهم کرد.
وظایف گیربکس
گیربکسها به همان اندازه که مهم هستند از قطعات متعددی نیز تشکیل میشوند و تعمیر گیربکس هم به مراتب از اهمیت ویژه ای برخوردارد می شود. مهمترین بخش یک گیربکس چرخدندههای آن هستند که بسته به نوع گیربکس در اشکال و جنسهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. در ساختمان گیربکس تعداد زیادی چرخ دنده روی هم سوار میشوند و بسته به فعالیت هر یک، میزان قدرت و گشتاور انتقالی از موتور به چرخها مشخص میشود. هریک از چرخ دندهها نشانگر یکی از دندههای روی دسته دنده (سرعت دنده) داخل کابین هستند.
وجود این چرخ دندهها در تمام انواع گیربکس ثابت است اما نوع و تعداد آنها تغییر میکند. اگر میخواهید تصوری از چرخدندههای داخل یک گیربکس داشته باشید، چرخدندههای مختلف یک دوچرخه دندهای را تصور کنید که احتمالا آن را زیاد دیدهاید. اجزای دیگر سیستم گیربکس خودرو که در درجه کمتر اهمیت قرار دارند عبارتند از:
پوسته گیربکس، جنس این بخش از چدن ریختهگری است و چرخ دندهها، یاتاقانهای گیربکس و محورها را در خود جای میدهد.
شافت ورودی یا محور کلاچ، این محور که به شافت کلاچ نیز معروف است محور محرک گیربکس محسوب میشود. این محور به صورت یک پارچه به چرخ دندهای در بخش ورودی پوسته گیربکس متصل است و از طریق کلاچ با موتور خودرو در ارتباط است.
شافت واسط یا محور زیر، این محور وظیفه انتقال گشتاور از محور محرک به محور متحرک را بر عهده دارد. روی آن تعدادی چرخ دنده تعبیه شده است که با محور یک پارچه هستند. چرخ دنده ابتدایی این محور با چرخدندهی محور محرک درگیر است و سرعت ورودی را که توسط موتور تولید شده است، به همان صورت و بدون تغییر در میزان آن به سمت شاف خروجی هدایت میکند. چرخ دندههای روی این شافت اندازههای متفاوتی دارند.
گیربکس وسیله ای پر اهمیت است و باید در صورت خرابی به سرعت آن را درست کنید و به تعمیر گیربکس مراجعه کنید.